Хуш, Telegram… Исәнме, Telegram!

“Кырым безнеке” дип сөенгән, пармезаннан башка да тамак тук дип санаган, “сан­кцияләр безне көчле итә” дип күкрәк каккан мокыт катлау да бүген күзәтүче оешма чиновникларының “те­гер­мәннәр белән су­гыш”­ын яратмый, аңа пассив каршылык белдерә. Бу юлларны язучы газета хәбәрчесе, мә­сәлән, Telegramда чиновник­лар аның белән якалаша башлагач кына теркәлде һәм көрәш барышында кемнең өскә чыгуын карап бару өчен генә көнгә бер тапкыр мессенджерны ачып, пүчтәк ке­нә бер хәбәр җибәреп карый... һәм тантана итә: Рос­ком­надзорның егерме миллионга якын ай-пи адресны бик­ләве булышмаган, минем телефонда идән асты сервисларыннан башка да Telegram рәхәтләнеп эшли. Бүгенге көн­дә исә хәл менә болайрак: дәүләт кулындагы Саклык бан­кы үз хезмәткәрләренә Telegramга куелган йозакны ничек ачу турында инс­трук­цияләр юллый, элемтә ми­нис­тры урынбасары Алексей Волин VPN ярдәмендә бик­ләр аша үтеп, мессенджердан файдалануын яшер­ми, хәтта “Россия” теле­ком­па­ниясенең рәсми сайтында да тыюны әйләнеп узу юллары турында киңәшләр берара эленеп торды, хәзер алып ташладылар инде. Үзләрен хөрмәтле дип санаган депутатлар, чиновник­лар, дәүләт һәм сәясәт эшлеклеләре, бу хакта мактанып тормыйча гына идән асты чараларын кулланып, Telegramны файдаланалар. Цензор оешма­ның Россия Конституция­сендәге үзара хәбәрләшү сере турындагы статьясын тупас бозып, социаль челтәр­ләрдән без җи­бәргән хәбәр­ләрне “сө­зеп”, файдалыга-зы­ян­лыга бүлеп утыруларына моңарчы түз­гән халык дәррәү бар­ри­каданың каршы ягына күчеп маташа. ”Телеграм”га кизәнү – Рубиконны кичүгә әверелеп бара. Кара халык бүген бер-берсен чатларда VPN һәм Tor кебек чаралардан ничек файдаланырга икәнен өй­рәтә, россияле компьютерлар идән асты юллары белән кораллана. Үлчәү тәлин­кәсендә кыйм­мәтләрнең каршы якка авышуын тиешенчә бәяләп бе­термәгән Роскомнадзор исә һаман да Дуров белән бил алыша. Гигант дәүләт ма­ши­на­сының бер танылган шәхес белән тартышында соңгы­сының җиңүе рәсми хаки­миятләрне көлке позага куя, әмма “тыючы” бюрократия үз хәленең яманлаша баруын һаман да тоймый. Telegram соңгы елларда рос­сияле­ләргә киертелгән ялган ва­танпәрвәрлек битлеген салдырып, киртә-кагый­дә­ләр­не җимереп маташа. Күләмле яңа тыюлар мессенджерга әллә ни зыян салмады, ә менә сайтларны тыю сис­темасы көчәнүгә түзә алмыйча “эленеп” калды.

Ярый, хуш, көрәш методларын, тартыш техно­ло­ги­я­ләренең нәтиҗәлелеген чит­кә куйыйк та аз гына фи­керләп алыйк әле: дәүләт машинасы ни дип шулкадәр көчәнә, үз гражданнарыннан үзе курка әле? Козьма Прут­ковның: “Колач җитмәстәйне колачлап булмый” дигән канатлы сүзләрен чиновник­лар белмиләрме әллә? Бәл­ки, “Яровая пакет”ларын, Рос­комнадзорны тотуга киткән чыгымнарны, дөньяда тиңе булмаган полиция армиясен, чиновниклар гаскәрен финанслауны туктатып, салым түләүчеләрнең акчаларын аларның социаль проблемаларын хәл итүгә юнәлтеп карарга кирәктер? Казна талаулардан килгән зыянны, дәү­ләт компанияләренең, табигый монополияләрнең туган җирне сыгып алган табышны офшорларга чыгарып бик­ләүләрен яртылаш кына булса да туктатып карасаң, ничек булыр икән? Тулып ташыган казнаны халык мәнфә­гать­ләре ягына таба авыштырып бушатсаң, революцион ситуация дә юк, митинг-фәлән­нәрдән курку да юк, иркен сулап кую гына бар. Аз санлы халыкларны җәбер­ләү­дән ты­елып, тигез хокук­лылык принципларын алга сөрсәң, сепаратизм да юк. Туган ил һавасы саф дип, уртак Ватан хисе белән шөкер итеп яшәү генә бар. Ә чит туфрак­ларда алып барылган мәгъ­нә­сез сугышлар?.. Икътисад түнтә­релешен шулар якынайтмыймы, бәлки, аз гына уйлап караргадыр...

Telegram исә бүген Рос­сиянең дәүләт аппараты хәл итә алмаган проб­ле­ма­лар­ның символына әве­релеп килә, яңа эра җитүен хәбәр итә. Син сүз иреген бумакчы булып көчәнәсең, ә ул буаны ерган ташу хәленә ирешеп килә. Плотинаны никадәр биегрәк итеп өйсәң, аны ерган ташкын шулкадәр куәт­лерәк булачак бит. Тыюлар плотинасында Telegram ясаган тишек зураеп, буа ерылмасмы? Моның нәтиҗәләре аяныч булмасмы? Сорауны ачык калдырыйк һәм аңа тарих җавабын сабыр гына көтик.

Һәрбер селкенгән нәр­сәне тыярга омтылуның Россияне алгарыштан тыюын җи­тәкчелек кайчан аңлар? Газета хәбәрчесе Кремльнең рәс­ми сайтын ачты да аннан 2000 елда Владимир Путин­ның Леонтьевка биргән әң­гәмәсен укып карады. Тәр­җемәсез генә китерик әйдә: “В.Путин: Я глубоко убежден в том, что у нас не может быть абсолютно никакого развития, и страна не будет иметь никакого будущего, если мы подавим гражданские свободы и прессу. Это просто мое глубочайшее убеждение. Потому что это важнейший на самом деле институт, который гарантирует государство от скатывания в трясину тоталитаризма. Мы жили уже в условиях тоталитарной системы. И как бы она ни приспосабливалась к внешнему миру, ничего не получалось в сфере экономики. Но важнейшим инструментом, который гарантирует здоровье общес­тва, является свободная пресса...” Бәрәкаллаһ, илнең алга бара алмавының сер­ләрен кайчандыр Крем­ль­дә дә белгәннәр икән бит. Онытылган бу бөек серне аларның исләренә төшерәсе иде.

(“Ватаным Татарстан”,   /№ 57, 21.04.2018/)